غدد بزاقی و اهمیت آنها برای سلامت دندان ها و بدن

غدد بزاقی باعث لغزندگی دهان شما می شوند، در بلع به شما کمک می کنند، به هضم غذا کمک می کنند و به محافظت از دندان ها در برابر باکتری های مضر کمک می کنند. شما سه نوع اصلی غدد بزاقی دارید، از جمله زیر زبانی، زیر فکی و پاروتید. علائم شایع اختلالات غدد بزاقی عبارتند از تب، سردرد و توده در گونه یا زیر چانه.

غدد بزاقی چیست؟

غدد بزاقی شما بزاق (تف) تولید می کنند و آن را از طریق مجاری یا منافذ کوچک داخل دهان آزاد می کنند. آنها دهان و گلوی شما را لغزنده می کنند، به بلع و هضم غذا کمک می کنند و به محافظت از دندان ها در برابر باکتری های ایجاد کننده حفره کمک می کنند.

سه غدد بزاقی اصلی کدامند؟

شما سه جفت اصلی غدد بزاقی دارید، که عبارتند از:

• غدد زیر زبانی: این غدد در زیر دو طرف زبان، زیر کف دهان شما واقع شده اند.
• غدد بزاقی زیر فکی: این غدد که زیر فک شما واقع شده اند، از دو قسمت تشکیل شده اند: لوب سطحی و لوب عمقی. مانند غدد زیر زبانی، بزاق تولید شده در غدد زیر فکی شما از زیر زبان وارد دهان شما می شود.
• غدد پاروتید: غدد بناگوشی شما درست جلوی گوش شما قرار دارند. مانند غدد زیر فکی شما، غدد بناگوشی یا پاروتید شما دارای دو قسمت هستند: سطحی و عمیق. بزاق تولید شده توسط غدد پاروتید از مجاری کوچک نزدیک دندان های مولر فک بالا وارد دهان شما می شود.

بزرگترین غده بزاقی کدام است؟

غدد پاروتید شما، که درست در جلوی گوش های شما واقع شده است، بزرگترین غدد بزاقی در انسان هستند.

نقش غدد بزاقی چیست؟

عملکرد اصلی غدد بزاقی تولید بزاق است. بزاق نقش مهمی در حمایت از سلامت عمومی دهان و دندان های شما ایفا می کند. به عنوان مثال، بزاق:

• دهان و گلوی شما را لغزنده و راحت نگه می دارد.
• غذا را مرطوب می کند، بنابراین قورت دادن آن آسان تر است.
• حاوی آنزیمی به نام آمیلاز است، که به معده شما کمک می کند تا نشاسته موجود در غذا را تجزیه کند.
• دهان شما را تمیز نگه می دارد.
• به کاهش خطر پوسیدگی و بیماری لثه کمک می کند.
• به حفظ تعادل pH داخل دهان کمک می کند.

چگونه غدد بزاقی به سایر سیستم های بدن کمک می کنند؟

غدد بزاقی شما بزاق تولید می کنند، که به فرآیند هضم کمک می کند. وقتی غذا می خورید، غذا دهان شما را ترک می کند و به سمت حلق می رود، از راه مری عبور می کند و در نهایت راه خود را به سمت معده می یابد. بزاق تمام این فرآیند را ممکن می سازد.

چند حقایق جالب در مورد غدد بزاقی چیست؟

• اگر بالغ هستید، غدد بزاقی شما روزانه حدود یک تا دو لیتر بزاق تولید می کنند.
• اگر بزاق خود را به مدت یک سال جمع کرده اید، می توانید وان حمام را با آن پر کنید.
• در طول عمر متوسط، غدد بزاقی شما بیش از 23000 لیتر بزاق تولید می کنند.
• بزاق شما 99 درصد آب است. بقیه آن شامل پروتئین ها، آنزیم ها، مخاط و عوامل بافری است.
• فقط یک قطره بزاق حاوی نمونه ای از ترکیب ژنتیکی کامل شما است.
• بدون بزاق، شما نمی توانید مزه غذای خود را حس کنید. مولکول های موجود در غذای شما، قبل از واکنش جوانه های چشایی، باید در بزاق حل شوند.
• غدد بزاقی شما قبل از استفراغ به صورت تمام وقت کار می کنند. علت این است که محتویات معده شما اسیدی است، و استفراغ می تواند در واقع به گلو، دهان و دندان های شما آسیب وارد کند. بزاق با رقیق کردن و خنثی کردن اسید معده با این مشکل مقابله می کند.

غدد بزاقی من در کجا قرار دارند؟

علاوه بر غدد بزاقی اصلی که قبلا ذکر شدند، غدد بزاقی جزئی زیادی نیز دارید. این غدد ریز زیر پوشش دهان و گلو قرار دارند. هر فرد تا 1000 عدد از آنها را دارد. در حالی که غدد بزاقی جزئی به طور قابل توجهی کوچکتر از غدد بزاقی اصلی شما هستند، اما با هم، در واقع نسبت به غدد اصلی شما بزاق بیشتری تولید می کنند.

اندازه غدد بزاقی چقدر است؟

اندازه به غده بزاقی بستگی دارد که شما به آن اشاره می کنید. مثلاً:

• اندازه هر غده زیر زبانی به اندازه یک بادام است.
• دو غده زیر فکی شما با یکدیگر به اندازه یک گردو هستند.
• هر غده پاروتید کمی کوچکتر از گوش شما است.

غدد بزاقی جزئی شما، که در سرتاسر دهان شما قرار دارند، بسیار کوچکتر هستند- به اندازه حدود 2 میلی متر.

غدد بزاقی از چه چیزی ساخته شده اند؟

هر یک از غدد بزاقی شما را بافت در بر می گیرد. خود غدد از چربی و آسین (سلول هایی که مایعات ترشح می کنند) تشکیل شده اند.

شرایط و اختلالات شایعی که غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار می دهند کدامند؟

شرایط و اختلالات متعددی وجود دارند که می توانند غدد بزاقی شما را تحت تأثیر قرار دهند، از جمله:

• سنگ های غدد بزاقی.
• تورم غدد بزاقی.
• عفونت غدد بزاقی.
• اختلال عملکرد غدد بزاقی.
• تومورهای غدد بزاقی

سنگ های غدد بزاقی

سنگ های غدد بزاقی- که از نمک های موجود درون بزاق ساخته شده اند- به احتمال زیاد در صورت کم آبی بدن یا مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می شوند (زروستومیا) تشکیل می شوند. این سنگ ها می توانند منجر به انسداد غدد بزاقی شوند. این می تواند دردناک باشد و می تواند منجر به بروز تورم و عفونت شود.

تورم غدد بزاقی

چندین شرایط مختلف می توانند منجر به تورم غدد بزاقی شوند. به عنوان مثال، تورم غدد بناگوشی علامت بارز اوریون دوران کودکی است. (ین عارضه امروزه به دلیل واکسن MMR بسیار کمتر شایع است. تورم غدد بزاقی یکی از علائم شایع اختلال در عملکرد غدد بزاقی است، که شامل کاهش تولید بزاق می شود. (در ادامه این موضوع را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد.)

تومورهای غدد بزاقی- چه سرطانی و چه غیرسرطانی- همچنین می توانند باعث تورم غدد بزاقی شوند.

عفونت غدد بزاقی

اصطلاح پزشکی برای عفونت غدد بزاقی سیالادنیت sialadenitis است. اکثر عفونت های غدد بزاقی ناشی از انسداد غدد بزاقی یا خشکی مزمن دهان هستند.

عفونت استاف Staph نیز می تواند منجر به سیالادنیت شود. افراد مبتلا به بی اشتهایی بویژه مستعد ابتلا به آن هستند.

اختلال عملکرد غدد بزاقی

اختلال عملکرد غدد بزاقی به هر گونه موقعیتی اشاره دارد که غدد بزاقی شما آنطور که باید عمل نمی کنند. در اکثر موارد، به این معنا است که غدد بزاقی شما بزاق کافی تولید نمی کنند. عوامل متعددی می توانند منجر به کاهش تولید بزاق شوند (شرایطی که تحت عنوان خشکی دهان شناخته می شوند). این شرایط می توانند شامل موارد زیر باشند:

• انواع خاصی از عفونت ها مانند اچ آی وی و ایدز.
• برخی از بیماری های خاص مانند سندرم شوگرن، لوپوس و آرتریت روماتوئید.
• برخی از داروها، مانند آنتی هیستامین های خاص، داروهای ضد افسردگی، آرام بخش ها و داروهای بیماری پارکینسون.
• برخی درمان های خاص سرطان مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن.

توجه: همه موارد خشکی مزمن دهان به دلیل بروز اختلال در عملکرد غدد بزاقی دهان نیستند. خشکی دهان همچنین می تواند نتیجه کم آبی بدن، تنفس دهانی، استرس و اضطراب باشد.

تومورهای غدد بزاقی

اکثر تومورهای غدد بزاقی خوش خیم (غیر سرطانی) هستند، اما گاهی اوقات، ممکن است بدخیم (سرطانی) باشند.

نمونه هایی از تومورهای غیر سرطانی غدد بزاقی عبارتند از:

• آدنوم Adenomas (شامل پلئومورفیک pleomorphic، مونومورفیک monomorphic، کانالیکولار canalicular و سباسه sebaceous).
• انکوسیتوم Oncocytomas.
• پاپیلوم های مجرایی Ductal papillomas..
• میوپیتلیوم Myoepitheliomas.
• تومور وارتین Warthin’s tumor.

نمونه هایی از سرطان غدد بزاقی عبارتند از:

• کارسینوم موکواپیدرموئید Mucoepidermoid carcinomas.
• کارسینوم کیستیک آدنوئید Adenoid cystic carcinomas.
• کارسینوم سلول اسینیک Acinic cell carcinomas.
• آدنوکارسینوم های پلی مورف Polymorphous adenocarcinomas.
• کارسینوم های ترشحی Secretory carcinomas.

درمان تومورهای غدد بزاقی معمولاً شامل برداشتن توده است. اگر تومور سرطانی باشد، اغلب درمان بیشتر ضروری است و ممکن است شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی، ایمونوتراپی یا درمان دارویی هدفمند باشد.

برخی از علائم شایع بیماری غدد بزاقی کدامند؟

علامت اولیه بیماری های غدد بزاقی خشکی دهان است. اگر خشکی دهان دارید، از پزشک خود در مورد گزینه های درمانی سؤال بپرسید. اگر داروها باعث خشکی دهان می شوند، ممکن است پزشک معالج شما بتواند نسخه های شما را تغییر دهد یا دوز مصرفی شما را کاهش دهد. آنها همچنین ممکن است محصولاتی را توصیه کنند که می توانند به لغزنده نگه داشتن دهان شما کمک کنند.

چند آزمایش متداول برای بررسی سلامت غدد بزاقی کدامند؟

چندین آزمایش وجود دارند که پزشک شما می تواند از آنها برای تعیین سلامت غدد بزاقی شما استفاده کند. این ارزیابی ها ممکن است شامل بیوپسی، اسکن غدد بزاقی، یا آزمایش های تصویربرداری اضافی باشند.

بیوپسی غدد بزاقی

در طول بیوپسی، پزشک شما سلول ها یا نمونه های بافتی را- معمولاً با یک سوزن- از غدد بزاقی جمع آوری می کند. سپس نمونه ها برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه آسیب شناسی ارسال می شوند. بیوپسی جزئی غدد بزاقی معمولاً به یک برش کوچک در داخل لب شما برای برداشتن چند غده نیاز دارد.

اسکن غدد بزاقی

اگر پزشک شما مشکوک به وجود مشکل غدد بزاقی باشد، ممکن است اسکن غدد بزاقی را توصیه کند. این آزمایش از یک دوربین مخصوص و یک ردیاب رادیواکتیو برای گرفتن تصاویری از غدد بزاقی شما استفاده می کند.

قبل از اسکن، پزشک شما ردیاب مایع را به ورید بازوی شما تزریق می کند. مایع از طریق خون شما و سپس به غدد بزاقی شما حرکت می کند. در مرحله بعد، دوربین عکس هایی می گیرد که به پزشک شما می گویند که چه مقدار از مایع درون غدد بزاقی شما باقی می ماند. این آزمایش اغلب برای تشخیص خشکی دهان یا تورم غدد بزاقی استفاده می شود.

چگونه می توان غدد بزاقی خود را سالم نگه داشت؟

در حالی که همیشه نمی توانید از مشکلات غدد بزاقی پیشگیری کنید، کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر انجام دهید. از جمله:

• نوشیدن مقدار زیادی آب.
• ترک سیگار.
• محدود کردن مصرف الکل.
• اگر داروها باعث خشکی دهان شما شده اند، به پزشک خود اطلاع دهید.
• بهداشت دهان و دندان های خود را به خوبی رعایت کنید.
• هر زمان که علائمی از مشکلات غدد بزاقی داشتید به پزشک مراجعه کنید.

مشکل ناشی از باقی ماندن غذا داخل دهان

باقی ماندن مواد غذایی روی دندان ها می تواند مشکلات جدی برای سلامت دهان و دندان ها ایجاد کند. غذاهای چسبناک و نشاسته ای مانند نان، گرانولاهای چسبناک، چیپس یا تنقلات جویدنی، دندان ها را برای مدت طولانی تری در معرض قند قرار می دهند و باعث حمله اسیدی مداوم به مینای دندان ها می شوند. پس از فرسایش مینای دندان، دندان ها نسبت به پوسیدگی و پوسیدگی بسیار حساس تر می شوند. برای جلوگیری از حملات اسیدی مداوم، بقایای مواد غذایی باید از دندان ها و لثه ها شسته شوند.

بزاق چگونه کمک می کند؟

بزاق به جلوگیری از ایجاد حفره ها کمک می کند و به محافظت در برابر بیماری لثه کمک می کند. به طور طبیعی، بزاق  با شستن ذرات باقی مانده غذای داخل دهان و جلوگیری از حمله اسیدی طولانی مدت به مینای دندان، دندان ها را تمیز می کند. بزاق همچنین حاوی عوامل ضد میکروبی است که به مبارزه با باکتری های بدی که به حفره ها دامن می زنند کمک می کند.

بزاق همچنین دهان را در تعادل PH سالم نگه می دارد و بدون بزاق کافی، حفره ها و بیماری لثه می تواند بسیار راحت تر رخ دهد.

بیشتر بزاق از آب تشکیل شده است!

99 درصد بزاق از آب تشکیل شده است، بنابراین نوشیدن آب بهترین راه برای تحریک تولید بزاق است. مقدار آب مورد نیاز روزانه یک فرد متفاوت است، اما هشت لیوان آب در روز نقطه خوبی برای شروع است. با پزشک خود در مورد میزان آب مورد نیاز خود و اعضای خانواده خود برای هیدراته ماندن کافی صحبت کنید.

بهترین کار، مراقبت روتین از دهان است!

تولید بزاق کافی یک راه عالی برای کمک به تمیز نگه داشتن دندان ها است، اما جایگزینی برای مراقبت های معمول و مناسب از دهان نیست. آکادمی دندانپزشکان کودکان آمریکا توصیه می کند که همه دندان های خود را دو مرتبه در روز مسواک بزنند، هر مرتبه دو دقیقه. متقاعد کردن فرزندتان برای مسواک زدن به مدت دو دقیقه ممکن است سخت باشد، اما راه های سرگرم کننده ای وجود دارند که به او کمک می کنند نتایج بهتری در مسواک زدن داشته باشد.

سخن پایانی

غدد بزاقی شما اندام های کوچکی هستند که وظیفه بزرگی دارند. آنها علاوه بر اینکه دهان شما را لغزنده و راحت نگه می دارند، به کل فرآیند گوارش شما نیز کمک می کنند. مانند هر قسمت دیگری از بدن شما، ممکن است برای غدد بزاقی شما مشکلاتی بوجود بیایند. اگر متوجه درد یا تورم در اطراف غدد بزاقی خود شدید- یا دچار خشکی مزمن دهان شدید- با پزشک خود صحبت کنید. آنها می توانند علت بیماری شما را تعیین کنند و درمان مناسب را توصیه نمایند.