انواع لیزر در دندانپزشکی و کاربرد آن ها

استفاده از روش های درمانی با شدت تهاجم کمتر در همه زمینه های پزشکی همواره مورد توجه پزشکان و محققان عرصه پزشکی بوده است. این مساله برای درمان و جراحی بخش هایی از بدن که دارای ظرافت و حساسیت بالایی هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. در سال های اخیر ساخت انواع مختلف لیزر با کاربردهای متنوع باعث شده تا درمان های پزشکی با دقت و بازده بالاتری انجام گیرد. از این رو، استفاده از لیزر در دندانپزشکی نیز این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده است.

به طور کلی، حفره دهانی یکی از قسمت های مهمی است که برای برخی درمان ها نیاز به جراحی دارد و با توجه به حساسیت های بافت های لثه و دندان، باید این عمل های جراحی با کمترین تهاجم انجام پذیرد. لیزر به عنوان یک نور باریک و متمرکز قادر است تا این هدف را بر آورده سازد و درمانی با حداقل مشکل در پی داشته باشد. استفاده از لیزر در پزشکی و دندانپزشکی باعث شده تا بسیاری از جراحی های رایج با کمترین عوارض جانبی به ثمر برسد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی اهمیت لیزر در دندانپزشکی پرداخته و مهم ترین لیزرهایی که در این حوزه مورد استفاده قرار می گیرند را به همراه کاربرد آن ها معرفی کنیم.

لیزر در دندانپزشکی چه کاربردهایی می تواند داشته باشد؟

لیزر به نور متمرکزی اطلاق می شود که به واسطه انرژی زیاد خود می تواند وظیفه ای که برای آن طراحی شده است را انجام دهد. مثلا برای یک جراحی قادر است بافت بیمار را اصلاح کرده و درمان نماید.

اولین کاربردهایی که برای لیزرهای دندانپزشکی در نظر گرفته شد، مواردی چون برش های حین جراحی بود که باید با دقت بالا و کمترین آسیب به بافت های مجاور انجام می شد. اما به مرور زمان مشخص گردید که فواید این نور متمرکز بسیار بیشتر از ایجاد یک برش است و می توان در مصارف پزشکی مختلف از آن استفاده نمود.

نکته ای که در مورد لیزرهای دندانپزشکی می توان بیان کرد قدرت آن ها در استریل کردن محل تحت درمان است. در اصل، استفاده از لیزر در دندانپزشکی باعث می شود تا باکتری ها و میکروارگانیسم هایی که سلامت دهان و دندان را به مخاطره می اندازند، از بین رفته و محل تحت درمان کاملا ضدعفونی گردد.

امروزه استفاده از لیزر در دندانپزشکی با اهداف مختلفی صورت می پذیرد که از جمله آن ها می توان به ایجاد تغییر در سطح دندان ها و سفید کردن آن ها اشاره نمود. استفاده از لیزر برای سفید کردن دندان ها بر خلاف بلیچینگ هیچ گونه حساسیتی به وجود نیاورده و از این رو می تواند بسیار کاربردی باشد. کاربرد لیزرها در جراحی ها نیز از ابتدای ورود این ابزار به عرصه دندانپزشکی همواره برقرار بوده است.

لیزرهایی نظیر لیزر آرگون، CO2 و اندییک از قدیم برای مصارف مختلف در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گرفتند که در بین آن ها لیزر CO2 بسیار کاربردی تر و مفیدتر بود. با این حال، با توجه به نقطه ضعف های متعددی که از خود نشان دادند، همه مدل ها به مرور کنار گذاشته شدند.

لیزر دیود؛ تحولی بزرگ در کاربرد لیزر در دندانپزشکی

ساخت لیزر دیود که ممکن است تحت عنوان لیزر دایود نیز شناخته شود، منجر به تغییرات اساسی در روش های درمانی دندانپزشکی گردید. عمده اهمیت این نوع لیزر به دلیل تاثیرات شگرفی است که بر بافت های نرم داخل دهان دارد. طول موج هایی که از طریق این لیزر قابل تولید است بین 910 تا 980 نانومتر متغیر بوده و بنا بر هدف استفاده، قابل تغییر خواهد بود. لیزرهای خشک دیود، نه تنها تاثیر مثبتی بر بافت های سخت ندارند، بلکه به واسطه داشتن یک منبع حرارتی، حتی می توانند بر بافت های سخت آسیب های زیادی وارد نمایند.

این لیزرها معمولا در سه نوع تولید می شوند که کارایی آن ها در دندانپزشکی بسیار زیاد است. از این رو، به جرات می توان گفت تولید این لیزرها در پیشرفت روش های درمانی تاثیرات بسیاری داشته است.

لیزر دیود؛ کاربردهای لیزر در دندانپزشکی

استفاده از لیزر در دندانپزشکی با ساخت لیزر دیود اوج گرفت. همان طور که قبلا گفتیم اهمیت کاربرد این نوع لیزر در دندانپزشکی از آن جا نشات می گیرد که بر بافت های نرم تاثیرات بسزایی دارد. یکی از بزرگترین معضلاتی که در محیط دهان می تواند منجر به ایجاد مشکلات عدیده گردد، بروز عفونت در اثر فعالیت باکتری های مضر و میکروارگانیسم ها است. بافت نرم لثه به واسطه ظرافت و حساسیتی که دارد به شدت می تواند از این مساله تاثیر پذیرفته و مخصوصا در نواحی اطراف دندان ها، دچار التهاب و عفونت گردد.

در گذشته و پیش از شروع استفاده از لیزر در دندانپزشکی، برای درمان عفونت هایی که در لثه ایجاد شده و بافت های اطراف دندان ها را درگیر می کرد، باید شیارهایی در لثه ایجاد می کردند تا بتوان این عفونت ها را از بین برده و محیط دهان را استریل نمود. احتمالا می دانید که اگر در این روش درمانی تنها بخش بسیار کوچکی از عفونت بافی بماند و یا شرایط برای رشد باکتری ها فراهم می شد، وضعیت دوباره بحرانی می گردید.

اما امروزه، استفاده از لیزرهای دیود به واسطه طول موج ها و امتیازات مختلف، برای درمان بیماری های لثه بسیار کارگشا و پر بازده بوده است. نور متمرکز لیزر به واسطه انرژی و گرمای زیادی که ایجاد می کند، قادر است تمامی باکتری های مضر و میکروارگانیسم ها را از بین برده و بافت لثه را کاملا استریل و ضدعفونی نماید. به این ترتیب، پاکت های پریودنتال (قسمت های عفونی اطراف دندان) بدون ایجاد جراحت های عمیق و با بیشترین بازده بر طرف می گردند. همچنین استفاده از لیزر دیود کمک می کند تا بافت لثه بعد از حذف عفونت، چسبندگی خود را مجددا به دست آورده و بازسازی گردد.

از کاربردهای دیگر لیزر در دندانپزشکی می توان به افزایش تاج دندان برای بهبود وضعیت دندان های شکسته و یا پوسیده اشاره کرد. در واقع، گاهی به دلیل اینکه بخش زیادی از بدنه دندان از بین رفته است، برای اینکه بتوان آن را حفظ کرده و مدت زمان بیشتری از آن استفاده نمود، باید از روکش یا بیلداپ استفاده شود. اما عدم وجود بافت تاجی دندان به اندازه کافی، باعث می شود تا به برش لثه نیاز پیدا کنیم و به این ترتیب، میزان دسترسی به تاج اصلی دندان بیشتر باشد. این روزها، فرایند یاد شده، به واسطه لیزر انجام می شود تا با کمترین تهاجم به نتیجه ای مطلوب برسد.

این در حالی است که خیلی قبل تر بخیه هایی باید به لثه زده می شد تا لثه پایین تر از حالت استاندارد نگه داشته شود. از طرفی، چیزی حدود 6 تا 8 هفته برای درمان این نوع جراحت ها وقت لازم بود و بیمار در این دوران باید درد و ناراحتی زیادی را تحمل می نمود. به لطف استفاده از لیزر در دندانپزشکی و مخصوصا لیزرهای دیود، امروزه درمان های دندانپزشکی، پیچیدگی های قبل را ندارند.

بروز فیبروم  نیز ممکن است در فضای دهان برخی افراد مشکل ساز باشد. از بین بردن این نوع زایده ها به کمک لیزر دیود باعث شده تا بیماران بدون اینکه جراحت زیادی را تحمل کنند، آن ها را درمان نمایند.

لیزرهای دیود برای موارد زیبایی لثه و دندان نیز کاربرد فراوانی دارند که از جمله آن ها می توان به برداشتن لایه های خارجی دندان به صورت سطحی و حذف تیرگی های روی لثه ها اشاره کرد. معمولا مشکلاتی نظیر سیاه شدن لثه ها، حدود یک ماه پس از انجام لیزر کاملا رفع می گردند.

آیا از توانایی های لیزر در دندانپزشکی می توان برای عصب کشی استفاده نمود؟

عصب کشی دندان که اصطلاح عامیانه ای برای درمان ریشه به حساب می آید، یکی از جمله درمان هایی است که تقریبا همه افراد در زندگی خود تجربه داشته اند. در حالتی که ریشه یک دندان پوسیده دچار عفونت های شدیدی شده باشد، پاک سازی کانال ریشه می تواند عوارضی در پی داشته و حتی دندان را به طور کامل از بین ببرد. در چنین مواردی کاربرد لیزر در دندانپزشکی می تواند به درمان ریشه با کمترین تهاجم کمک نماید و عمر دندان را افزایش دهد.

در اصل، لیزرهای دیود که با طول موج های مختلفی ساخته می شوند می توانند با نفوذ در کانال های ریشه، تمامی باکتری های مضر را رفع کرده و کانال ها را استریل نمایند. به این ترتیب، عصب کشی دندان با استفاده از لیزرهای دیود می تواند به دریافت بهترین و مطمئن ترین نتیجه از فرایند درمان ریشه منجر گردد.

استفاده از لیزر در دندانپزشکی چگونه به پیوند لثه کمک می کند؟

تحلیل و از بین رفتن لثه ها گاهی به اندازه ای شدید است که باید به نوعی بافت های از بین رفته را جبران نمود. عمل پیوند لثه یکی از اصلی ترین راه های درمانی است که در این گونه شرایط به کار می رود. چسبیدن و در واقع اتصال مقداری از بافت لثه از یک قسمت دهان به قسمت های تحلیل رفته و آسیب دیده باعث می شود تا تکثیر سلولی انجام شده و به مرور زمان تمامی قسمت های مورد نظر ترمیم گردد.

لیزر دیود برای این نوع عمل جراحی بسیار مناسب هستند. زیرا استفاده از این لیزرها کمک می کند تا بافت های پیوندی به خوبی در محل مورد نظر چسبیده و کاملا متصل شوند. به این ترتیب، با استفاده از فرایند خونرسانی و تغذیه بافت های جدید، امکان رشد سریع تر بافت های پیوندی فراهم شده و بافت های تحلیل رفته با سرعت بیشتری ترمیم و جایگزین می گردند.

استفاده از لیزر در دندانپزشکی چه کمکی به رفع حساسیت های دندانی می کند؟

در سال های گذشته و پیش از استفاده از لیزر در دندانپزشکی، دندانپزشکان برای رفع حساسیت های دندانی مصرف خمیر دندان های ضد حساسیت را تجویز می کردند که به زمان زیادی برای اثر بخشی نیاز داشت. البته این احتمال هم وجود داشت که مصرف آن ها تاثیری بر درمان شرایط موجود نداشته باشد. بعد ها با پیشرفت علم و ساخت لیزرهای دیود مشخص شد که این لیزرها می توانند با استفاده از تنظیمات مشخصی حساسیت های دندانی را تا حد زیادی بهبود دهند.

استفاده از لیزر در دندانپزشکی چه تاثیری بر سفید کردن دندان ها دارند؟

امروزه در بسیاری از کلینیک های دندانپزشکی مجهر به فناوری لیزر، از لیزر خشک دیود برای سفید کردن دندان ها استفاده می کنند. در اصل، لیزر دیود با نفوذ در لایه سطحی دندان ها، رنگ دندان ها را سفید کرده و ظاهری زیبا برای فرد به وجود می آورند. لازم است بدانید که سفید کردن دندان ها با استفاده از لیزرهای دیود عمدتا بین 1.5 تا 2 سال دوام خواهد داشت.

نکته بسیار مهم در استفاده از لیزر برای سفید کردن دندان ها این است که لیزر تنها روشی محسوب می شود که حساسیت های دندانی ایجاد نمی کند. بنابراین، برخلاف بلیچینگ که به دلیل عوارض جانبی ممکن است رغبت افراد برای انجام آن را از بین ببرد، لیزر در دندانپزشکی توانسته این نوع نگرانی ها را بر طرف نماید.

لیزر اربیوم؛ نوع دیگری از لیزر در دندانپزشکی

در معرفی لیزر دیود به این نکته مهم اشاره کردیم که این نوع لیزر تنها برای بافت های نرم قابل استفاده خواهد بود. همین مساله باعث شد تا به مرور زمان برای انجام درمان های مرتبط با بافت های سخت حفره دهان نیز چاره ای اندیشیده شود. ساخت لیزر اربیوم و استفاده از این لیزر در دندانپزشکی باعث شد تا نگرانی ها بابت این مساله از بین برود. تنوع این لیزرها و کاربرد آن ها برای بافت های نرم و سخت، درمان های دندانپزشکی را ساده تر کرد و حتی می توان گفت که لیزر اربیوم تا حد زیادی عملکرد بهتری نسبت به لیزرهای دیود از خود نشان دادند.

اربیوم یگ و اربیوم کرومیوم وای اس جی جی دو نوع اصلی لیزر اربیوم بودند که مورد اول کارایی لازم را نتوانست ارائه دهد. از این رو، در حال حاضر لیزرهای اربیوم کرومیوم وای اس جی جی مهم ترین لیزرهایی هستند که در سرتاسر جهان برای کاربرد لیزر در دندانپزشکی گزینه بسیار مناسبی به حساب می آیند. کنترل حرارت از ویژگی های بارز این لیزر به شمار می رود که استفاده از آن را برای بافت نرم نیز ممکن می سازد.

لیزر اربیوم؛ کاربردهای این لیزر در دندانپزشکی

در حال حاضر، استفاده از لیزر اربیوم برای زیبایی طرح لبخند و از بین بردن لبخند لثه ای بسیار رایج و مفید است. در واقع، دندانپزشک با کاهش سطح قابل مشاهده لثه کمک می کند تا سطح بیشتری از دندان ها مشخص شده و بنابراین، زیبایی لبخند بیشتر گردد. به این عمل لیفت لثه گفته می شود که بدون هیچ گونه خونریزی و یا عوارض جانبی توسط لیزر اربیوم قابل انجام بوده و تنها در یک جلسه به نتیجه مطلوب خواهد رسید.

عملکرد لیزر اربیوم برای بافت های سخت باعث شده تا کارایی این لیزر در دندانپزشکی بسیار بیشتر از لیزر دیود باشد. برداشتن پوسیدگی های دندانی با استفاده از لیزرهای اربیوم باعث می شود تا نسبت به دستگاه های قدیمی درد و ناراحتی کمتری به بیمار تحمیل گردد. یک لیزر اربیوم قادر است از طریق بی حسی با لیزر شرایط را برای برداشتن پوسیدگی های دندانی فراهم کرده و در ادامه آن ها را حذف نماید.

بافت سخت دیگری که در فضای دهان ممکن است نیاز به ترمیم، جراحی و یا هر درمان دیگری داشته باشد، استخوان فک است. استخوان فک به دلیل ظرافت و حساسیت های خاصی که دارد می تواند در اثر هر ضربه هر چند کوچک یا عمل تهاجمی و یا هر نوع جراحتی دچار آسیب شدید گردد. از این رو، استفاده از ابزارهای قدیمی می تواند منجر به ایجاد آسیب و حتی نکروز در لایه های سطحی بافت استخوان شود. با این حال، در سال های اخیر که لیزر اربیوم در اختیار حوزه دندانپزشکی قرار گرفته است، با توجه به کنترل حرارت تعبیه شده و ظرافتی که این لیزر می تواند حین عمل داشته باشد، امکان بروز هر گونه عوارض جانبی از بین خواهد رفت.

در هر حال، افراد مختلف گاه ناچار به ایجاد تغییراتی در لایه استخوانی فک خود هستند تا بتوانند فرم و اندازه لثه را به حالت بهتر در آورند. لیزرهای اربیوم قادر هستند این کار را با نهایت دقت و ظرافت برای این افراد انجام دهند تا آن ها مجبور به تحمل درد و تورم ناشی از دستگاه های قدیمی تر نباشند.

لیزر اربیوم؛ برخی موارد دیگر از کاربرد لیزر در دندانپزشکی

ترس از دندانپزشکی را می توان یک مشکل جهانی دانست. از این رو، همه افراد همواره به دنبال درمان هایی هستند تا بیشترین سرعت و کمترین عوارض را داشته و با کمترین مراجعه بتواند بیشترین بازده را داشته باشد. استفاده از لیزر دقیقا همین هدف را محقق کرده و به همین دلیل این روزها روز به روز به تعداد طرفداران دندانپزشکی لیزری افزوده می شود.

کار با دستگاه های لیزر در دندانپزشکی از هر گونه دوره نقاهت طولانی، زخم ها و جراحت های تهاجمی و استفاده از دارو جلوگیری کرده و بالاترین سرعت را در ایجاد نتیجه دلخواه خواهد داشت. همچنین بروز عفونت به واسطه قدرت زیاد لیزر در استریل کردن بافت های دهانی به هیچ عنوان رخ نداده و از این نظر نیز ایمنی بیمار کاملا محفوظ خواهد بود.

عمده روش های درمانی که با استفاده از لیزر در دندانپزشکی انجام می شوند، بدون درد و خونریزی هستند که یک مزیت بزرگ برای بیماران به حساب می آید. در واقع، لیزر به واسطه انرژی زیاد، در هر قسمت از بافت که نفوذ می کند منجر به انعقاد در آن محل شده و از بروز خونریزی جلوگیری می نماید. جالب است بدانید که با استفاده از لیزر در دندانپزشکی، نیاز به انجام بی حسی در خیلی از موارد وجود نداشته و تمامی عملیات از ابتدا تا انتها توسط خود این نور باریک متمرکز انجام می گیرد.

به طور کلی، اقدامات زیادی در دندانپزشکی می توانند با استفاده از دستگاه های لیزر انجام گیرند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به انجام ایمپلنت با لیزر، جرم گیری کردن دندان ها با لیزر و درمان آفت ها و زائده های دهانی با استفاده از لیزر اشاره نمود.